ULUBIEŃCY KRÓLEWSKIEGO DWORU

W XVII, XVIII i XIX stuleciu istniało wiele odmian spanieli, których przodkami były prawdopodobnie małe hiszpańskie i francuskie płochacze, a ich głównym celem było dotrzymywanie towarzystwa ludziom. Nie oczekiwano, że będą polowały na szczury, walczyły z innymi psami czy polowały na lisy, nie były to psy sportowe, miały być jedynie miłymi i zabawnymi kompanami człowieka.

zdjęcie
"Karol II - Zwariowany Monarcha (1630 -1685)". Cyfrowy portret Alexia Sinclair
źródło: copyright by Alexia Sinclair

:: Wszystkie spaniele wywodzą się prawdopodobnie od praprzodka "wachtelhunda", który był znany w Europie już we wczesnym średniowieczu. W większości są to rasy angielskie i niezależnie od tego jak prowadzona była selekcja posiadają dużo cech wspólnych.

Historia ulubionej rasy królewskiego dworu jest bardzo dobrze udokumentowana. Małe spaniele występują bowiem na wielu obrazach van Dycka, Rubensa czy Tycjana. W XVII, XVIII i XIX stuleciu były one ulubioną rasą szlachty, która zamawiała obrazy. Dzięki tym dziełom sztuki można prześledzić zmiany jakim uległ wygląd psa tej samej rasy na przestrzeni wieków. W XVII wieku nie istniały fotografie więc obrazy są jedynym źródłem informacji na ten temat.

zdjęcie
"Wenus z Urbino", 1538. Tiziano Vecelli (1488/1490-1576)
źródło: Galeria Uffizi, Florencja

Naukowcy wydają się być zgodni co do tego, że włoscy przedsiębiorcy w XII i XIII wieku przywieźli praprzodków psów ozdobnych (w tym małych spanieli) z Dalekiego Wschodu. Jednym z pierwszych artystów, który utrwalił w swoich pracach biało rude malutkie spaniele był Tycjan. Historia głosi, że to Anna z Kleve (1515-1557), czwarta żona Henryka VIII przywiozła te psy na dwór angielski, w Europie nazywano je wówczas smalle ladyes puppees. Były to pieski typu lapdog, dużo mniejsze od ówczesnych angielskich spanieli i cieszyły swoją obecnością damy europejskich dworów. Na obrazie Hansa Ewortha z 1558 roku Maria I Tudor przedstawiona jest z zupełnie innym typem spaniela niż dzieci Karola I na obrazie van Dycka z 1635 roku. Małe europejskie lapdog dały również początek spanielom kontynentalnym znanym dziś pod nazwą - spaniel kontynentalny miniaturowy phalene oraz papillon, natomiast w Anglii powoli przekształcały się w nieco większe i mocniejsze spaniele Króla Karola.

zdjęciezdjęcie
"Filip II i Maria I Tudor", 1558. Hans Eworth oraz "Dzieci Karola I", 1635. Anthony van Dyck

:: Henryk VIII (1509-1547) faworyzował te urocze spaniele na dworze królewskim, a damy dworu nosiły je na rękach. Dr John Caius (1510-1573), lekarz m.in. Edwarda VI, królowej Marii I Tudor i królowej Elżbiety opisywał w swojej książce "Of Englishe Dogge" małe spaniele w następujący sposób:

"Delikatny, schludny, ładny typ pieska o nazwie Spaniels Gentle lub Comforters Spaniel. Te pieski są małe, urocze i w sam raz (...)"


"Małe, wdzięczne i subtelne, wielce poszukiwane przez wytworne damy (...)"

"Te pieski im mniejsze, tym więcej sprawiają przyjemności, tym więcej znajdują towarzyszów zabaw mizdrząc się do panien, by nosiły je na swych łonach, by dotrzymywały im towarzystwa w komnatach, by ochraniały je podczas spania w ich łożach, by być karmionymi mięsem, by leżeć na ich kolanach i lizać ich usta podczas podróży karocami; a dobrym powodem by tak było jest to, że pospolitość z wytwornością nie mogą współgrać, ale sprytność z gustownością są wystarczającymi sąsiadami"."

Według Dr Caiusa, przesądni ludzie uważali, że małe spaniele były w stanie uśmierzyć ból i choroby żołądka poprzez przytulanie się do łona. Wierzono, że pies śpiący na chorym miejscu wchłonie w siebie chorobę przyczyniając się tym samym do szybkiego wyzdrowienia. Twierdzono również, że wszelkie robactwo zamiast na ludzi wejdzie na psy. Miały być czymś na wzór przynęty.
Dr Caius notował, że:

"(...) szukano ich dla satysfakcji z woli dam i kobiet jako narzędzie do głupoty, do zabawy, do zabijania czasu. Szczenięta, im mniejsze mogły być, tym więcej przyjemności sprawiały (...) dotrzymywały towarzystwa w ich komnatach, pomagały zasnąć w łóżkach (...) oraz lizały po ustach podczas jazdy w karocach".

Jeden z ówczesnych pisarzy pisał nawet o wygodnych spanielach:

"W zimnych i wilgotnych zamkach psy ogrzewały kolana swoich właścicieli".

Małe pieski na kolana, na robaki i na smutki, towarzysze wielu kobiet. Znana jest też receptura na cudowną maść z dwudniowego szczenięcia gotowanego z pokrzywą, terpentyną, octem i oliwą. Pomimo tych okrutnych wierzeń małe spaniele cieszyły się wielką sympatią i pełniły rolę królewskich maskotek.

zdjęcie
Fragment obrazu "Wenus z Urbino" pędzla włoskiego malarza Tycjana z 1538 roku.
Galeria Uffizi, Florencja.

:: Kiedy Maria, córka Henryka VIII i Katarzyny Aragońskiej zmarła bezpotomnie w 1558 roku, tron objęła jej siostra Elżbieta (1533-1603). Elżbieta I nie miała męża ani nie wyznaczyła dziedzica, powodując kryzys dynastyczny. Nie chcąc dopuścić, aby Szkoci stworzyli dynastię królewską, Elżbieta I nakazała egzekucję Marii I Stuart (1542-1587), królowej Szkotów. Maria została oskarżona o udział w spisku przeciwko życiu królowej Elżbiety i o kilka innych spraw choć nie ma pewności, czy niektóre z tych spisków nie zostały sfabrykowane. Egzekucję wyznaczono na 8 kwietnia 1587 na zamku w Fotheringhay. Po egzekucji w fałdach sukni Marii Stuart znaleziono małego spaniela poplamionego jej krwią. Ponoć nie chciał ich opuścić. I gdyby jeszcze tego było mało kat chcąc pokazać ściętą głowę tłumowi złapał ją za włosy, które okazały się być peruką, a sama głowa potoczyła się po podeście.

:: Tron po Jakubie objął jego syn Karol, książę Walii, jako Karol I król Anglii i Szkocji. Kiedy Karol wracał do Anglii, przejeżdżał przez Paryż, gdzie poznał Henriettę Marię, siostrę króla Ludwika XIII. Miał z nią czwórkę dzieci. Karol I (1600-1649) wydał prawo na mocy, którego królewskie spaniele jako jedyne psy mogły uczestniczyć w Radzie Królewskiej lecz kiedy w 1660 roku na tron wstąpił Karol II (1630-1685) cavaliery (sic!) zaczęły cieszyć się bezprecedensową popularnością! Karol II uwielbiał psy, a zwłaszcza spaniele te znane dziś pod nazwą cavalier. Mówi się, że król troszczył się bardziej o swoje psy niż o państwo. Krąży wiele teorii na ten temat. Na przykład, że psom wolno było biegać po królewskim pałacu a ich wtargnięcia przerywały ważne narady. Angielski urzędnik państwowy i pamiętnikarz; Samuel Pepys (1633-1703) po wizycie w Radzie Izby Karola II odnotował, że wszyscy obserwowali ze spokojem króla, który bawił się ze swoimi psami przez cały czas i nie zważał na interesy. Opisywał on, że spaniele mogły poruszać się w dowolnym miejscu w Whitehall Palace, w tym podczas uroczystości państwowych.

Z dnia 1 września 1666 roku:

Wszystko co widziałem to głupota króla, który bawi się z psem cały czas i nie pilnuje biznesu swojego państwa".

Miłość Karola II do psów jest nam dobrze znana ale nie wszyscy wiedzą, że te psy ciągne mu kradziono. W "Mercurius Publicus", 28 czerwca - 5 lipca 1660 roku jest następująca notatka rzekomo sporządzona przez samego króla:

Z "Mercurius Publicus" 1660 roku:
Gładki Czarny Pies, mniejszy niż Greyhound, z bielą pod jego piersią, pochodzący od Królewskiej Mości, został zabrany z Whitehall, osiemnastego czerwca albo około tego dnia. Jeśli ktokolwiek może zawiadomić Johna Ellesa lub któregoś ze sług będzie dobrze wynagrodzony.

zdjęcie

"Tak wielka była miłość Karola do jego małych psów, że po jednej lub drugiej kradzieży bądź zagubieniu (co było częstym zjawiskiem) był niepocieszonyi oficjalnie apelował o ich stracie chcąc żeby powróciły".

:: Rasa zyskała na popularności ponieważ Karol II, miał dużą liczbę takich psów i chodził z nimi wszędzie. Napisał dekret, że toy spaniele powinny być przyjmowane w dowolnym miejscu publicznym, nawet w Parlamencie gdzie zwierzęta nie były generalnie wpuszczane. Karol II bardzo lubił małe spaniele chociaż nie ma dowodów, że rasa pochodzi w szczególności od jego psów. Owszem, przypisuje mu się duży wzrost popularności tego typu spaniela w tym okresie i to właśnie Karolowi II zawdzięczają one swoją pierwotną nazwę - King Charles spaniel.

Henrietta Anna Stuart również miała psy tej rasy (sic!), na jej portretach autorstwa Pierre Mignarda została przedstawiona z małym biało rudym spanielem. Judith Anne Dorothea Blunt-Lytton, znana również jako Lady Wentworth (1873-1957) hodowczyni koni arabskich w 1911 roku napisała książkę pt: "Toy Dogs and Their Ancestors", w której zawarła teorię iż po śmieci swojej siostry Karol II zabrał jej psy dla siebie.

zdjęcie zdjęcie
"Henrietta Anna Stuart, Księżniczka Wielkiej Brytanii", Pierre Mignard (1612-1695) oraz "Henrietta Anna, Księżna Orleanu",1644-70. Pierre Mignard (1612-1695)


"Mamy francuskie portrety Henrietty, Księżnej Orleanu namalowane pod koniec XVII wieku, która była siostrą Karola II wychowaną we Francji od dziecka. Jest ona namalowana z czerwono-białym spanielem. Z tego samego okresu pochodzi portret Delfiny z jednym czarnym psem i drugim czarno-białym. Również Ludwik XIV najbardziej lubil czarno-białe psy zabawki. Czarno-białe psy były podobne do psów holenderskich, możemy je zobaczyć również na obrazach "Odjazd na Cyterę" czy "Toaleta" Jean Antoine Watteau.

Wydaje się oczywiste, że czarno-białe i czerwono-białe odmiany do Anglii przywiozła Henrietta, ponieważ nie ma dowodów, że takie rasy istniały w Anglii przed upływem tego czasu. Henrietta była ulubioną siostrą Karola II i kiedy zmarła wczesną śmiercią przez zatrucie, to jest więcej niż prawdopodobne, że Karol II przejął jej małe psy i hodował z tymi, które miała przypuszczalnie wcześniej przywiezione na dwór angielski bowiem odwidziała go mając piętnaście lat i później.

Nie mam żadnego dowodu w formie obrazu, że król Karol II kiedykolwiek trzymał czarne-podpalane psy w swoim życiu. Wyobrażam sobie jednak, że czarne Toys nie musiały występować na dworze angielskim i ten jeden na obrazie z Delfiną został przywieziony z Anglii (tak samo nie ma śladu czarnych spanieli we Francji). Chyba, że był to pies na trufle albo krótkowłosy Gredin. Będzie to widać na obrazach Tycjana i Veronese."


"Toy Dogs And Their Ancestors: Including The History And Management Of Toy Spaniels, Pekingese, Japanese, And Pomeranians (1911) by Mrs. Neville Lytton", Rozdział II Origin And History

:: Nic dziwnego, że te małe domowe spaniele w przeciwieństwie do wielu innych psów stały się znane jako "king charles spaniel". Obecną nazwę nadano tej rasie w XX wieku ale jej początki sięgają XVI wieku. Ilość obrazów przedstawiających te psy świadczy o ich popularności w angielskim społeczeństwie. Żyły w dobrych warunkach poprzez zainteresowanie króla tą właśnie rasą.

Musimy pamiętać, że król i królowa Anglii stali kiedyś na czele wielkiego imperium i cokolwiek zrobili natychmiast znajdowało naśladowców. W XVIII i XIX wieku rodzina królewska i szlachta wywierała ogromny wpływ na to jaka rasa psów była aktualnie w modzie. Podobnie było w przypadku prezydenta Ronalda Regana (1911-2004), który miał spaniela cavalier. Nagle ludzie, którzy nigdy nie słyszeli o tej rasie zachcieli mieć takiego samego psa jak prezydent.

zdjęcie
Prezydent Ronald Reagan z żoną i Rexem, grudzień 1986.
źródło:(AP/Dennis Cook)

:: Prawdopodobnie w XVII wieku king charles spaniel został z krzyżowany z mopsem, pekińczykiem lub japońskim chinem; psami przywiezionymi przez odwiedzających Anglię cesarzy. Na obrazach widać, że rasa zaczęła charakteryzować się krótką mordką i płaskim pyszczkiem jak u ras azjatyckich. Obecnie jest znana w Wielkiej Brytanii jako king charles spaniel, a w USA jako english toy spaniel. Rasa o dużym nosie uległa niemal całkowitemu zanikowi. Dopiero po kilkunastu latach udało ją się odtworzyć amerykańskiemu pasjonatowi Roswelltowi Eldridgowi.

zdjęcie
"King Charles Spaniel" 1907, George Sheridan Knowles (1863-1931)
źródło: nieznane


"Głównym punktem, co do którego nie mam wątpliwości jest to, że typ o kwadratowych szczękach, ciężki i beznosy został wprowadzony stosunkowo niedawno, na pewno nie wcześniej niż w 1840 roku. Istnieje ogromna masa dowodów na to, że orginalnym typem były czarne-podpalane i trójkolorowe psy o długim nosie, chociaż typ biało-rudy jako jedyny miał na wszystkich etapach ewolucji dość płaską twarz i zawsze wysoką czaszkę.

Nie ulega wątpliwości, że hodowcy, którzy to czytają będą krzyczeć:
"Każdy już to wie! To oczywiste, że on pochodzi od Marlborough i spanieli sportowych!" Ale jeśli macie cierpliwość, aby przyjrzeć się uważnie faktom mam zamiar udowodnić, że to błąd".


"Toy Dogs And Their Ancestors: Including The History And Management Of Toy Spaniels, Pekingese, Japanese, And Pomeranians (1911) by Mrs. Neville Lytton", Rozdział II Origin And History

Królowa Maria II Stuart objęła tron w 1689 roku. Prawdopodobnie to ona była miłośniczką psów z krótkim nosem jak u mopsa i japońskiego china. Krzyżówki spowodowały przekształcenie się rasy. King charles spaniel stał się mniejszy, z głową w kształcie kopuły, nisko osadzonymi uszami, krótkim pyskiem i niefrasobliwym nosem. Ten nowy spaniel przyczynił się do wymarcia w połowie 1920 roku "oryginalnego typu" - popularnego w okresie panowania Karola II.

Eldridge z Long Island, Nowy Jork hodował biało czerwone toy spaniele i w latach XX zdał sobie sprawę z faktu, że spaniele o spłaszczonych mordkach wyglądają zupełnie inaczej niż ich przodkowie ze starych obrazów. Rozpoczął więc walkę o odtworzenie naturalnych cech tej rasy. Za wzór posłużył mu znany obraz After Edwin Landseer'a o nazwie "The Cavalier Pet's" oraz obrazy van Dycka i Rubensa (XVI i XVII wiecznych mistrzów).

Eldridge pojechał do Anglii by znaleźć psy podobne do tych przedstawionych na starych obrazach, był bardzo rozczarowany kiedy stwierdził, że nie ma już takich. Wyznaczył więc nagrodę podczas wystawy Crufta w 1926 roku wysokości 25 funtów dla właściciela psa i suki blenheim, które przypominały by spaniele starego typu; z długim pyszczkiem, płaską czaszką i plamką na jej środku.

zdjęcie
"The Cavaliers Pets, 1845", Sir Edwin Landseer (1802-1873)
źródło: Tate Gallery, London.

W roku 1928 przypadła ona psu blenheim wabiącemu się Syn Anny (Ann's Son). Niestety Eldridge zmarł w 1928 roku na miesiąc przed wystawą Cruft's w wieku 70 lat i nigdy nie zobaczył wyników swojej pracy. Grupa hodowców w tym Hewitt Pitt postanowiła realizować cel Roswellta Eldridga, utworzyli klub rasy, którego pierwsze oficjalne spotkanie odbyło się w 1928 roku. Syn Anny stał się protoplastą spanieli znanych dziś pod nazwą Cavalier King Charles spaniel i podstawą stworzenia pierwszego, oficjalnego standardu dla tej rasy. Od tej pory jej rozwój był de facto ciągłym cofaniem się. Cel jednak został osiągnięty, pierwotny wygląd rasy został odtworzony. Angielski Kennel Club w 1945 roku uznał king charles spaniela w starym typie i nadał mu nazwę cavalier king charles spaniel. W Stanach Zjednoczonych stało się to dopiero 1996 roku.

zdjęcie
Anne's Son, 1928
źródło: internet

:: Historia tej rasy obejmuje kilka stuleci i kilka kontynentów. Po raz kolejny okazało się, że to życie naśladuje sztukę. Dzięki niej wiemy, że cavaliery zawsze były ulubieńcami człowieka, a ich przeznaczeniem było dotrzymywanie towarzystwa ludziom.

---

opracowała Aneta Jezierska w oparciu o źródła:
The William Secord Gallery, Inc., Stany Zjednoczone
The Royal Collection, Wielka Brytania
British Dogs, Hugh Dalziel
Toy Dogs And Their Ancestors , Neville Lytton
Wikipedia - wolna encyklopedia, [online], http://pl.wikipedia.org